Berlijn 2013: De vogels vliegen van Oost naar West Berlijn
2013-16 Een stedentrip naar Berlijn doet me nog een keer beseffen dat wij volledige vrijheid genieten wanneer het bijvoorbeeld gaat om de wijze waarop we ons mogen uiten in muziek. Ten tijde van de Koude Oorlog was hier absoluuut geen sprake van. De Berlijnse Muur (13 augustus 1961 - 9 november 1989) heeft hier een belangrijke rol in gespeeld.
Gedurende de Koude Oorlog was elke muziekvorm die maar iets te maken had met het Westen ten strengste verboden in Oost Duitsland. Verder schreef de politieke 40/60 regel voor dat minstens 40% van de muziek op de radio of bij optredens van 'socialistische bodem' moest komen. Ondanks scherpe controle (bijvoorbeeld door infiltratie in jeugdclubs) kwan hier niet veel van terecht. Er ontstond een levendige jeugdcultuur die geïnspireerd was op de Amerikaanse en Britse rockmuziek.
Er ontstond in Oost-Duitsland (en ongetwijfeld ook in andere Oost-Europese landen) een illegaal circuit van Westerse lp's en cassettes die voor grof geld werden verkocht. Maar de lp's met westerse muziek waren ook een prachtig geschenk voor vrienden/bekenden/familieleden in Oost Berlijn. Deze werden dan bijvoorbeeld in de bekleding van de auto via een van de grensovergangen bij de Berlijnse Muur binnengesmokkeld (heb ik uit zeer betrouwbare bron vernomen).
Het enige platenlabel in de DDR was Amiga, deze werd beheerd door de Staat. Rockbands die een contract hadden met Amiga werden door muziekliefhebbers niet voor vol aangezien. Ze hadden hun ziel verkocht aan de Staat. Dat kon per definitie niet goed zijn. Veel bands namen hun muziek zelf op en brachten deze dan vervolgens op cassette uit. Dat was verboden maar op de staatsradio was er wel één DJ die dergelijke tapes draaide. Er werd blijkbaar toch een oogje dicht geknepen.
Maar dat er niet te spotten viel met het Oost-Duitse regime blijkt wel uit het volgende voorbeeld. De Rolling Stones wilden, net zo als de Beatles, een dakconcert organiseren. En wel op een heel bijzondere locatie: het Axel Springer gebouw (Springer is uitgever van o.a. Bild zeitung) direct naast de Berlijnse Muur; vanzelfsprekend aan de westerse kant. Ook de datum, 7 oktober 1969, is curieus, de twintigste verjaardag van de DDR. Omdat het Springer gebouw naast de Berlijnse Muur stond kon ook de Oost-Berlijnse jeugd meegenieten. Op hun tocht naar de locatie werd hun gevraagd waar ze naar toe gingen. Velen ontkenden dat ze op weg waren naar de Rolling Stones maar toch zijn er 120 jongeren gearresteerd. Zij kregen 2 tot maximaal 10 jaar celstraf omdat ze wilden luisteren naar een westerse rockband. Het concert heeft niet plaatsgevonden.
Er zijn westerse artiesten die zich geïdentificeerd hebben met Berlijn. David Bowie heeft eind jaren zeventig enkele jaren in Berlijn gewoond en bracht toen zijn meest artistieke werk uit (Low, Heroes en Lodger) terwijl hij dit jaar een ode aan Berlijn uitbracht met Where are you now (o.a. Potzdamer Platz wordt genoemd, de video toont beelden van Berlijn). U2 kokketeert begin jaren negentig heel duidelijk naar Duitsland/Berlijn met hun c.d. Achtung baby (de Trabant heeft een belangrijke rol in video, liveoptredens en c.d. artwork). Toen de Berlijnse muur in 1989 viel was de techno muziekstroming de soundtrack van de hereniging tussen Oost en West.
Voor mij heeft het nummer 'Over de muur' van Klein Orkest de afgelopen dagen ontzettend aan zeggingskracht gewonnen. Het feit dat we alle plekken hebben bezocht die worden bezongen is mooi maar het universele vrijheidsgevoel wat voor iedereen zou moeten gelden is allesomvattend: En alleen de vogels vliegen van Oost- naar West-Berlijn. Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten. Over de muur, over het ijzeren gordijn. Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn.