189: De man en zijn mondharmonica
De mondharmonica is een van de kleinste instrumenten die ik ken. Dat je daar een imposante carrière mee kunt uitbouwen heeft Toots Thielemans wel bewezen. Na 94 jaar heeft hij zijn laatste adem uitgeblazen; de laatste twee jaar zonder harmonica aan zijn lippen. In ieder geval niet voor publiek. Daarvoor was zijn gezondheid te broos geworden.
Vele groten in de muziekgeschiedenis hebben dit kleinood bespeeld: Mick Jagger, John Lennon, Bob Dylan en Bruce Springsteen. Zij gebruiken de mondharmonica in dienst van een enkele song. Hun stem is echter hun basisinstrument. Voor Thielemans is dit duidelijk anders. Hij zal worden herinnerd vanwege zijn volstrekt eigen geluid dat hij uit de harmonica haalde.
Maar de mondharmonica heeft meer ijkpunten in de geschiedenis op laten tekenen. De western Once upon a time in the West wordt gedragen door de indringende mondharmonicaklanken van Charles Bronson. Sterker nog, het karakter dat Bronson speelt, wordt in de film Harmonica genoemd omdat niemand de echte naam van deze eigenzinnige einzelgänger kent.
Uit 1974 komt de klassieker School van Supertramp. Een nummer dat altijd bij de bovenste 50 van de top 2000 staat. De eerste 45 seconden zijn bepalend voor de opbouw en de sfeer van het nummer: een eenzame harmonica die gelijkenis vertoont met de klanken uit Once upon a time in the West.
In de jaren zeventig kwam Stevie Wonder tot volle wasdom met prachtige platen maar zijn bekendheid verkreeg hij in de jaren zestig door de uit duizenden herkenbare solo's op zijn mondharmonica. Little stond toen nog voor zijn naam maar zijn daden op de harmonica waren groots. Bijvoorbeeld in Fingertips, For Once In My Life maar ook de Amerikaanse hit Hey Harmonica Man.
Speelde Stevie Wonder vooral in het begin van zijn loopbaan op de mondharmonica; Toots deed dit in het tweede helft van zijn muzikale loopbaan. Weliswaar noodgedwongen: door een beroerte kon hij niet meer op zijn geliefde gitaar spelen. Toots hield van primaire klanken. Ik wist het niet maar zijn grootste succes, zijn pensioenfonds zo zei hij zelf, haalde hij in 1962 met Bluesette. Een nummer waar hij naast de gitaar op de melodie meefluit. Het nummer is talloze malen gecoverd.
Ik ken de vriendelijke, guitige man (die ik met zijn grote zwarte hoornen bril en donkere pakken gelijkenis vind vertonen met Dolf Brouwers) vooral van de muziek uit de Nederlandse filmklassieker Turks Fruit. Maar ook van de themamuziek van de politieseries Baantjer en Witse en de openingstune van Sesamstraat. Hij is echter een monument in de jazzwereld geworden. En terecht. Zijn unieke, melancholieke stijl van spelen is prachtig.
De muziek van Toots geeft rust. Rust nu zelf zacht Toots.