142 Day is done
Dinsdagavond 23:00. Nog even naar het journaal luisteren. We liggen al in bed. Dit keer start het nieuws niet over de vluchtelingenstromen die door Europa trekken. Nee, nu wordt ons zakelijk meegedeeld dat Joost Zwagerman zichzelf van het leven heeft beroofd. Dit keer kan ik de krant niet teruggeven aan de jongen die hem heeft gebracht (uit 'Laat me slapen' van Acda en de Munnik). Daarom zou ik nu de tijd even terug willen draaien.
Was Joost Zwagerman belangrijk in mijn leven? Niet echt. Hij wordt de afgelopen dagen onder meer geroemd om de wijze waarop hij kunst in zijn lofuitingen tot leven bracht. Ik vond hem daar regelmatig behoorlijk in doorslaan. Maar waarom grijpt het me dan zo aan? Waarom ben ik al de hele week bezig met zijn zelfgekozen einde?
Net als veel Nederlanders hebben we wel een paar boeken van hem in de kast staan. Een door hem gesigneerd exemplaar van 'De buitenvrouw', het boekenweekgeschenk 2010 'Duel' en 'Perfect Day' uit 2006. Bij dit laatste boek vinden Joost en ik elkaar. Want hij schrijft hier over popmuziek. En we zijn generatiegenoten. We zijn allebei in 1963 geboren. Ik ben flarden van 'Perfect Day' aan het teruglezen en regelmatig lijkt het alsof ik in een spiegel kijk. Het eerste hoofdstuk 'Het prinselijk universum', over Prince, is hierin exemplarisch.
De tijd terugdraaien om de kortsluiting in zijn hoofd, zoals Jessica Durlacher het ragfijn typeerde in DWDD, kan niet meer. Kortsluiting als een moment van zwakte of onoplettendheid met een verpletterend gevolg. Het maakt een eind aan een rijk schrijversleven maar ook een leven met slepende depressies en fascinatie voor het onderwerp zelfdoding. Iets waar hij zoveel over heeft gelezen, geschreven, gesproken en van dichtbij heeft meegemaakt.
In 2006 schreef Zwagerman een prachtige ode in de NRC aan het album Pergola van de Nederlandse band Johan. Op Pergola schreef zanger Jacco de Greeuw over zijn strijd tegen de depressies die hem kwelden. De gitzwarte teksten werden niet zoals Lou Reed verpakt in doodgraversmuziek (op Berlin) maar op Pergola staan opgewekte en licht melancholieke liedjes. Beatlesque wordt het vaak genoemd. Deze bitterzoete combinatie trok Zwagerman vaak uit zijn eigen staat van moedeloosheid.
Met het overlijden van Joost dwaalt het album van Sufjan Stevens, 'Carrie and Lowell', ook steeds door mijn hoofd. Een plaat die handelt over het rouwproces van Sufjan na het overlijden van zijn moeder Carrie. Overigens niet door zelfdoding maar aan maagkanker. Carrie verliet huis en haard (Sufjan was destijds 1 jaar) onder meer omdat ze depressief was. De impact die dit op het leven van Stevens heeft is immens.
Ik vermoed dat bij Joost Zwagerman Berlin het uiteindelijk van Pergola heeft gewonnen en dat is heel erg. Want aan het einde van de lange donkere tunnel is er altijd weer licht.
There's nobody ever told you that
when the day is done you are on your own.
There'll be no one near to care for you
Catch the morning rain on your face again
Then you feel the sun, come shining through.
(uit 'Day is done' van Johan)