Dat we nooit zullen vergeten
2014-18 Vier mei is voor mij een jaarlijks moment van bezinning. Van huis uit meegekregen en dat is helemaal niet zo gek. Want mijn ouders woonden tijdens de oorlog in Frieschepalen en op De Haar (een streek tussen Marum en Frieschepalen). Op het grensgebied van Groningen en Friesland. Op drie mei 1943 voltrok zich daar het drama van Trimunt.
Mijn ouders waren vijf en zes jaar oud bij de start van de oorlog en hebben weinig herinneringen meer uit deze tijd. Goed om te weten is dat mijn beide ouders afkomstig zijn uit een boerengezin. Mijn vader weet nog dat er schepen met bouwmaterialen door de vaart bij hun boerderij in Frieschepalen voeren voor de bunkers die bij Trimunt gebouwd werden. Trimunt is een gehucht nabij Marum dat als radarstelling voor de Duitsers diende. Een bominslag die een woning verwoestte en de bevrijding staan ze allebei nog goed bij. Dat zowel de familie Aans als Dijkstra de gehele oorlog onderduikers uit 'Holland' en evacuees uit het Zuiden herbergden in hun boerderij was de gewoonste zaak van de wereld. Mijn pake werd bijna door de Duitsers opgepakt; niet vanwege de onderduikers maar omdat hij spek rookte op zolder!
Verhalen over het drama van Trimunt heb ik vooral gehoord van mijn moeders moeder. En vooral de passage van de twee jongens van 13 jaar waarvan de jongen in lange broek werd afgevoerd terwijl de jonge in korte broek de dans ontsprong. Diepe indruk heeft dat op me gemaakt. Vaak heb ik dat verhaal gehoord; ik vroeg er ook telkens naar: 'vertel dat verhaal nog eens oma'. Later is er veel geschreven over de zestien van Trimunt. In vogelvlucht de gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld:
Naar aanleiding van de mededeling op 29 april 1943 dat alle Nederlandse soldaten weer in krijgsgevangenschap zouden worden weggevoerd ontstond er landelijke commotie. Lokale stakingen werden georganiseerd; zo ook in de langgerekte streek tussen Marum en Frieschepalen. De boeren besloten geen melk meer te leveren aan de melkfabrieken, winkels gingen dicht, melkbootjes liet men zinken en melkwagens werden onklaar gemaakt. En op De Haar werd een boom over de weg gelegd. Een patrouille van vijf Duitsers legde deze aan de kant maar toen ze terugkwamen lag hij er weer. Dat maakte de mannen kwaad en de sergeant-majoor gaf opdracht alle mensen die wat verderop bij een boerderij samenschoolden op te pakken. Dit gebeurde drie boerderijen bij mijn moeder vandaan. Opa riep nog 'maak dat je wegkomt' en 'verstoppen in het hooi'. De vijftien mannen én de jongen van dertien werden afgevoerd naar Trimunt. Nog diezelfde middag werden ze gefusilleerd door een eerzuchtige SD-majoor die daags van te voren was belast met de handhaving van rust en orde in de drie noordelijke provincies.
Dit is een van de vele, vele verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Door de wijze waarop mijn oma dit verhaal vertelde is de oorlog voor mij heel dichtbij gekomen.